ANLATIM BOZUKLUKLARI
A .ANLAMSAL BOZUKLUKLAR
1.Gereksiz sözcük kullanımı
2.Kelimenin yanlış yerde kullanılması
3.Kelimenin yanlış anlamda kullanılması
4.Anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanılması
5.Deyim yanlışlıkları
6.Mantık hatası
7.Anlam belirsizliğinin bulunması
B.YAPISAL BOZUKLUKLAR
1.Tamlama yanlışları
2.Ek yanlışları
3.Özne – yüklem uyumsuzluğu
4.Öğe eksikliği
5.Yüklem yanlışlığı
1.Gereksiz Sözcük Kullanımı
Cümlede gereksiz sözcük kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Bir cümlede gereksiz sözcük bulunduğunu anlamak için, sözcük cümleden çıkarılır. Bu durumda cümlenin anlam ve anlatımında bir bozulma oluyorsa o sözcük gerekli, olmuyorsa gereksizdir.
ÖRNEKLER :
Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri.
Yaklaşık beş yıl kadar bu Edirne'de oturduk.
Eve arkadaşı ile birlikte geldi.
Dışarı çıkmak istediğini kulağıma alçak sesle fısıldadı.
Bu konuda herkesin fikir ve görüşünü almalısınız.
Hava sıcaklığı sıfırın altında eksi sekiz derece imiş.
Neşeli, sağlıklı, şen bir görünüşü vardı.
Japonya’daki arkadaşıyla on yıl boyunca karşılıklı mektuplaştılar.
Takımın, boyu en kısa oyuncusu bendim.
Yirmi dakika geçmesine rağmen program henüz, hâlâ başlamadı.
2.Kelimenin Yanlış Yerde Kullanılması
Bazen sözcük doğrudur ancak cümlede bulunduğu yer doğru değildir. Bu durum cümlenin anlamını bozar.
ÖRNEKLER :
Yeni durağa varmıştım ki otobüs geldi.(Durağa yeni varmıştım ki otobüs geldi.)
Her yolda kalan insana yardım etmeliyiz.(Yolda kalan her insana yardım etmeliyiz)
İdare, henüz yarın ders yapılıp yapılmayacağını bildirmedi.
İzinsiz inşaata girilmez. (İnşaata izinsiz girilmez.)
Ağrısız diş çekilir.
Bu toplantıda çekinmeden düşünceler dile getirilmeli.
Öğrencilere bu yıl ücretsiz süt dağıtılacak.
Dikkat! Dikkat! Dikkat! (SINAVLARDA BU SORU ÇOK SORULDU.)
Benim söylediğim her derin sözün bir anlamı vardır.
(Benim söylediğim her sözün derin bir anlamı vardır.)
3.Kelimenin Yanlış Anlamda Kullanılması
Bazen sözcükleri yanlış şekilde başka bir anlama gelen bir sözcüğü o anlamının dışında kullanırız. Bu tür kullanımlar cümlenin anlamını etkiler.
ÖRNEKLER:
Futbolcu, attığı muhteşem golle takımının galip gelmesine neden oldu.
Tanımadıkları bir ortama gelen kişiler ilk başlarda çekimser olur.
Küçük kızın saçları hayli büyümüş.
Ormanda yetişen bir çam fidanını salonunuzdaki saksıya ekemezsiniz.
Buradan gidersek yakalanma şansımız nedir?
Böyle hareketler ülkede demokrasinin işlememesini sağlayacaktır.
Son dakika içerisinde attığı golle takımının galip gelmesine yol açtı.
Gireceği iş için öğretim durumu ile ilgili belge istemişler.
4.Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Anlamca çelişen sözcüklerin aynı cümlede kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
ÖRNEKLER :
Kesinlikle yarın gelebilirler.
Şüphesiz bu sözleri bütün öğrenciler duymuş olmalı.
Aşağı yukarı bundan tam yirmi yıl önceydi.
Sözünü ettiğiniz şairin herhâlde on altıncı asırda yaşadığını zannediyorum.
Eminim bu saatlerde eve gelmiş olmalı.
Mutlaka bir gün çocukluk arkadaşlarını belki yine arayacak.
Yanılmıyorsam, bu ikisinin aynı şey olduğunu tahmin ediyorum.
5.Deyim Yanlışlıkları
Bir cümlede deyimin yanlış yerde ve yanlış anlamda kullanılması da cümlenin anlamını bozar.
ÖRNEKLER :
Başarılı çalışmalarıyla kısa sürede yöneticilerinin gözüne batmayı bilmişti. (Gözüne girmek)
Sınavı kazandığını duyunca sevincinden etekleri tutuştu.(etekleri zil çaldı)
O kadar çok hastaydı ki yüzünden kan damlıyordu. (yüzünde kan kalmamak)
6.Mantık Hatası
Sıralama yanlışı da denebilir.iki durumu sıralarken önem sırasına dikkat etmek gerekir.
ÖRNEKLER :
Bu kadar çok çalışırsa hastalanabilir,hatta yorgun düşebilir.
Sen sınavı değil önümüzdeki yıl,bu yıl bile kazanamazsın.
Yiyecek bir lokma ekmeğimiz hatta yemeğimiz bile yok.
Bu yazıyı değil okumak, anlamak bile imkânsız.
7.Anlam Belirsizliğinin Bulunması
Gözünü toprak doyursun.(senin mi onun mu?)
Kardeşini bizim sokakta gördüm.(senin mi onun mu?)
Kalemini çok beğendik.(onun kalemini mi senin kalemin mi?)
Yaralı doktora kısık sesle bir şeyler söyledi.(Yaralı,doktora…)
Toprak yolun kenarına kamyonla dökülmüş. (Toprak,yolun…)
Bayan gazeteciye birkaç soru sormak istiyordu.( Bayan,gazeteciye…)
B.YAPISAL BOZUKLUKLAR
1.Tamlama Yanlışları
a. Sıfat ve isim tamlamalarının aynı tamlanana bağlanması anlatım bozukluğuna yol açar
Bu ülkeye teknik (yardımda) ve bilgi yardımında bulunulacak.
Son derste belgisiz (sıfatları) ve sayı sıfatlarını öğrendik.
Siyasî (ilişkiler) ve ekonomi ilişkileri çıkmaza girdi.
Bu bölge coğrafî (açıdan) ve iklim açısından ilgi çekici özelliklere sahiptir.
Kar yüzünden tüm özel (okullar) ve devlet okulları tatil edildi.
b. Pasta ve meyve suyu ikram edilecek.
c.Sıfatlar çoğul anlam verirse isimler çoğul eki almazlar.
ör: Birçok insanlar beni anlamıyor.
d.Tamlayan eksikliği
Arkadaşıma anlatmaya çalıştım ,fakat dinlediği yoktu.
Olaylara bir anlam veremiyor,bu şekilde gelişmesini anlamıyordu.
2.Ek Yanlışları
a. Eklerin eksik kullanılması
Sanatçı eserlerinde yoksul insanları anlatması gerekmektedir.
Her insan doğanın kirletilmesini önlemek için gerekli duyarlılığı göstermesi gerekir.(her insanın)
b.Eklerin yanlış kullanılması
Öğrencilerin başarısına ilgilenmek gerekir.(başarısıyla)
Bizi en çok sevindiren onun bu sınavı kazandığıdır.(kazanmasıdır)
İstediğimiz ,sınavları kazanmamızdır.
Dünkü toplantıda Ali bize sınıf arkadaşlarını tanıştırdı.(tanıttı)
Biricik arzumuz sınavı kazanmak ve iyi bir bölüme girmemizdir.(girmektir)
Bu çocuklar, fakir bir ülkenin, savaş nedeniyle kendileriyle ilgilenilmeyen, gerekli eğitimi alamayan çocuklardır.(çocuklarıdır)
c.Aynı anlama gelen ek ve sözcüklerin kullanılması
Sınavı kazanmasının nedeni çok çalışmış olmasındandır.
Ağlamasının sebebi yakınını kaybetmesindendir.
Son final maçımız var.
3.Özne – Yüklem Uyumsuzluğu
Tekillik –çoğulluk : Bitki,hayvan,soyut,cansız varlıklar ve topluluk isimleri çoğul olarak özne olduklarında yüklem tekil olur.
Ağaçlar çiçek açtı.
Bülbüller ne güzel ötüşüyor.
Günler ne çabuk geçiyor.
Sürüler akşam olunca köye döner.
Korkular üzerine gidildikçe azalır.
Ordu teknolojiyi yakından takip ediyor.
(YANLIŞ ÖRNEKLER)
Leylekler ilkbaharda buraya gelirler.
Kavak ağaçları yapraklarını erken döküyorlar.
Bu düşünceler , geçerliliğini yitirdiler.
Bu tür mutluluklar geçicidirler.
ü İnsan için özne tekilse yüklem tekil, özne çoğulsa yüklem çoğuldur. Saygı, alay gibi durumlarda değişebilir.
Müdür bey geldiler mi?
Beyefendi teşrif etmişler mi?
Cumhurbaşkanımız yarın şehrimize gelecekler.
ü Kişi isimleri çoğul olarak özne olduklarında yüklem tekil veya çoğul olabilir.
Öğrenciler sınav gününü heyecanla bekliyor.
Öğrenciler sınav gününü heyecanla bekliyorlar.
Genç yavaşça koltuğa oturdu.
Şahıs yönünden : ben ve o sen ve o
biz ve onlar siz ve onlar
BİZ SİZ
Bu soruyu ancak ben ve sen çözebiliriz.(biz)
Sen ve kardeşin hangi okulda okuyorsunuz?(siz)
Sen hatta hepiniz bana yardım edin. (siz)
Sen ve arkadaşların beni iyi dinleyin.” (siz)
Ben ve o balık tutmaya gittim.
Sen ve kardeşin buraları temizlemeli.
Ödülü sadece ben ve sınıf arkadaşım kazanmıştı.
Kardeşim ve annem okula gitti.
Olumluluk-olumsuzluk yönünden :
Kimse gelmemiş, maça gitmiş.
Hiçbiri onun öldüğüne inanmıyor,hayret ediyordu.
Herkes onu seviyor,kimse üzmüyordu.
Hiç kimse kitap okumadı,dakikalarca müzik dinledi.
Bu oyunu kimse beğenmedi,çok geçmeden salondan çıktı.
Böyle değerli eserlerin sayısı gittikçe azalıyor,bulunmaz oluyor.
Ne sinemayı ne tiyatroyu sevmez.
4.Öge Eksikliği
Onlara niçin bu kadar yardım ediyor ve destekliyorsun?
Büyüklere gereken saygıyı göstermeli, incitmemeliyiz.
Evdekiler bana inanmıyor,yalancılıkla suçluyorlar.
Söylenenlere hemen inanıyor ve her yerde savunuyordu.
Türkçe öğretmeninin yanına gitti,(ona) bir soru sordu.
Öğrencileri, teşvik etmeli, yüreklendirmeli, (onlara)destek olmalıyız.
Olanları böyle değerlendirmek,(onlara) bu gözle bakmak gerekir.
Duvarları kirletmek, (duvarlara)yazı yazmak kesinlikle yasaktır.
5.Yüklem Yanlışlığı
Bu belgeleri velilerinize imzalatılıp,müdür beye vermelisiniz.
Yemekten çok az(yemelisiniz),tatlıdansa hiç yemedim.
Kardeşim Ankara’ya(gidiyor) ben İstanbul’a gidiyorum.
Seslerini (duyamadım)ve yüzlerini göremedim….
Bu akşam radyo(dinlemeyi) ve televizyon seyretmeyi…
…
Bu öğrencilerin çoğu çok zeki,ama çalışkan değildi.
Eserin konusu çok ilginç,anlatımı da sıradan değildi.
